Bezpieczeństwo i higiena pracy spawacza, a korzyści dla przedsiębiorstwa
Mówiąc o BHP spawacza zwykle mamy przed oczami człowieka ubranego w odzież spawalniczą i maskę. Te podstawowe elementy środków ochrony indywidualnej są kojarzone powszechnie z tym zawodem, nawet przez osoby nie mające pojęcia o technologii spawania. Wbrew pozorom stanowisko pracy spawacza cechuje się wieloma zagrożeniami dla zdrowia o czym niestety spawacze zdają się zapominać. Poniżej przedstawię najważniejsze czynniki ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza, wraz z propozycjami środków które to ryzyko mogą zmniejszyć do poziomu akceptowalnego. Dla osób zainteresowanych poprawą bezpieczeństwa dobrą wiadomością jest to iż istnieje sposób na zdobycie finansowania inwestycji w tym zakresie. Bezpieczeństwo i higiena pracy potrafi również wpłynąć na wydajność procesów produkcyjnych co zaprezentujemy na konkretnych przykładach.
Obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego
Przyznam, że gdy rozmawiam z osobami zajmującymi się spawaniem i poruszę temat warunków pracy często słyszę o problemach zdrowotnych wynikających z tej grupy zagrożeń. Najczęściej problem dotyczy bólu kręgosłupa. Powodów takiego stanu rzeczy jest kilka. Po pierwsze sama waga spawanych elementów wpływa na duży wydatek energetyczny. Drugim powodem jest często występująca wymuszona pozycja ciała.
Ciężar elementów:
Konstrukcje stalowe, ramy mebli loftowych czy też elementy maszyn potrafią ” swoje ważyć”. Ten problem w szczególności jest odczuwalny w małych i czasami średnich firmach. Noszenie ręczne elementów jest nie tylko niezdrowe ale również stanowi mało efektywny sposób wykorzystania czasu spawacza, który jako osoba posiadająca konkretne uprawnienia i umiejętności zwyczajnie na takich operacjach marnuje swój czas. Jeśli zatrudniasz spawaczy spróbuj wykonać proste obliczenie: ile kosztuje Cię brutto godzina pracy tego człowieka X powiedzmy jedna lub nawet dwie godziny dziennie X 20 dni roboczych? Może okazać się że koszt prostych operacji związanych np. z rozładunkiem lub załadunkiem samochodu dostawczego stanowi znaczny koszt większy niż mogłaś/eś początkowo zakładać. Dlatego każda większa organizacja czy też firma w celu optymalizacji kosztów inwestuje w zakup środków ułatwiających przenoszenie elementów. W tym przypadku logicznym rozwiązaniem może być zakup żurawia, suwnicy lub też wózka widłowego lub też wózka magazynowego. Jeżeli przeanalizujesz cenę zakupu poprzez koszt jaki ponosisz ze względu na zmarnowany czas fachowca, będziesz w stanie obliczyć czas zwrotu tej inwestycji. Pamiętaj o uwzględnieniu również urlopów chorobowych związanych z tzw ” L4″.
Wymuszona pozycja ciała
Pracując w nienaturalnej pozycji przez wiele godzin układ kości, ścięgien i mięśni doznaje z punktu czysto anatomicznego zmęczenia. Niestety często ” w ferworze walki” zapominamy o tym by zwrócić uwagę na tę kwestię. Szczerze mówiąc nie jest to problem jedynie spawaczy, jednak w przypadku tej grupy zawodowej wymuszone pozycje ciała mogą powodować duży uszczerbek na zdrowiu. W zasadzie można powiedzieć że wymuszona pozycja ciała jest wpisana w specyfikę tego zawodu. Jednakże istnieją sposoby na zmniejszenie ryzyka wystąpienia np. chorób kręgosłupa. W każdym podręczniku BHP spawacza opisuje się jako stanowisko, które wymaga określonych warunków do pracy. Jednym z nich jest zapis mówiący o stołach spawalniczych. Element ten w dużym stopniu wpływa zarówno na bezpieczeństwo pracy jak i na wydajność procesu. Stół ma za zadanie nie tylko utrzymać element spawany ( aby na przykład nie spadł komuś na nogę) ale również dzięki wysokiej precyzji wykonania siatki otworów i swojej równości blatu ma zapewnić skrócenie czasu operacji wykonywanych przez spawacza. Dodatkowo stół spawalniczy chłodzi spawane elementy, co wpływa również na brak odkształceń spawanych elementów. Do szczególnie pożądanych urządzeń z punku widzenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy należą stoły spawalnicze posiadające automatyczną regulację wysokości blatu. Urządzenia te są w stanie podnosić spore ciężary, jak również ich zastosowanie pozwala skrócić czas potrzebny do przestawienia wysokości blatu pomiędzy wykonywanymi czynnościami. Dodatkowo jeśli spawacze różnią się wzrostem stół spawalniczy takie konstrukcji pozwala na wygodne dostosowanie wysokości do warunków konkretnego pracownika. W tradycyjnych stołach spawalniczych jest oczywiście możliwość regulacji wysokości ręcznie, ale ze względu na to że jest to czasochłonne, zauważyłem że spawacze bardzo rzadko dokonują tej zmian wysokości. Oferta stołów spawalniczych jest duża dlatego polecamy zapoznać się z naszym blogiem wskazującym najważniejsze rzeczy na jakie trzeba zwrócić uwagę dobierając stoły spawalnicze.
Czynniki chemiczne – pyły powstałe podczas spawania i szlifowania
Zapylenie na stanowisku spawacza jest jednym z najbardziej oczywistych czynników szkodliwych. Jednakże z moich obserwacji wynika że zwykle spawacze nie mają świadomości stopnia zagrożenia jakie stwarzają pyły powstałe w procesie spawania. Na początku trzeba zaznaczyć iż dymy spawalnicze mogą być rakotwórcze. Poza tym wywołują szereg innych problemów dla zdrowia. Stopień wchłaniania poszczególnych frakcji zależy od wielkości ziaren substancji występującej w powietrzu. Im mniejsze ziarna tym dalej się osadzają w układzie oddechowym. Największe ziarna osadzają się przed krtanią, średnie mogą dotrzeć do tchawicy, a te najdrobniejsze mogą dotrzeć do pęcherzyków płucnych. Te małe, najgroźniejsze cząstki nazywa się frakcją respirabilną. Większe frakcje mogą zostać wydalone przez organizm poprzez kaszel lub połknięte wraz z śliną , przez co nie stanowią tak wysokiego zagrożenia jak frakcja respirabilna, która nie może zostać wydalona z organizmu. Oznacza to problem osadzenia się manganu, tlenków żelaza, tlenków azotu oraz innych szkodliwych czynników. Aby ograniczyć i jednocześnie prawidłowo diagnozować problem zapylenia na substancje te wyznaczono NDS – najwyższe dopuszczalne stężenie na podstawie którego służba BHP jest w stanie ocenić poziom zagrożenia analizując wyniki pomiarów na stanowisku pracy. Warto zaznaczyć że prowadzenie pomiarów zapylania jest obowiązkowe, a częstotliwość pomiarów reguluje stosowne rządowe rozporządzenie. Efekty działania substancji toksycznych zależą od tego jaką dawkę pochłoniemy. Wśród substancji emitowanych podczas procesów spawalniczych znajdują się takie które powodują skutki:
- Drażniące – wywoływane przez substancje, które w bezpośrednim kontakcie wywołują zapylenie skóry bądź błon śluzowych – takie jak np. aerozole tlenków żelaza i glinu czy dwutlenek azotu
- Duszące – wywoływane przez substancje ograniczające możliwość przyswajania tlenu np. ditlenek węgla, tlenek węgla czy tlenek azotu.
- Uczulające – wywoływane przez substancje powodujące immunologiczną reakcję alergiczną np. tlenki miedzi, cynku, chromu.
- Rakotwórcze lub prawdopodobnie rakotwórcze – wywoływane przez substancje, sprzyjające powstawaniu chorób nowotworowych, np. Ni, Cr(VI), Be, Cd, O3, formaldehyd.
Na szczególną uwagę zasługują substancje wykazujące działanie zwłókniające płuca, takie jak krzemionka wywołująca pylicę zwłókniającą, beryl wywołujący beryliozę i kobalt wywołujący pylicę zwłókniającą.
Specyficzną dolegliwością spawaczy są również kilkugodzinne napady wysokiej gorączki, które przypominające objawy infekcji grypowej.
O szkodliwości poszczególnych rodzajów procesów spawalniczych pozwolę sobie zacytować opracowanie CIOP:
” W Instytucie Spawalnictwa w Gliwicach i Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi prowadzono badania emisji substancji szkodliwych w procesach spawalniczych prowadzonych różnymi metodami. W wielkim skrócie otrzymano następujące wyniki:
Spawanie glinu i jego stopów – realizowane w osłonie gazowej elektrodą topliwą i nietopliwą. Podstawowymi czynnikami stwarzającymi zagrożenie są tlenki glinu, ozon i ogólne zapylenie.
Spawanie miedzi – realizowane elektrodą otuloną i metodą plazmową. Podstawowymi czynnikami stwarzającymi zagrożenie są rozpuszczalne i nierozpuszczalne związki miedzi oraz zapylenie ogólne.
Spawanie stali niskostopowych – realizowane elektrodą otuloną, w osłonie gazowej oraz spawanie gazowe. Stwierdzono występowanie w powietrzu tlenków Fe, Mn, Cu, Zn, Pb, SiO2. Podstawowymi czynnikami stwarzającymi zagrożenie są mangan i ogólne zapylenie.
Spawanie wysokostopowych stali NiCr – realizowane elektrodą otuloną, w osłonie gazowej, elektrodą topliwą i nietopliwą. Stwierdzono występowanie w powietrzu tlenków Cr, w tym Cr(VI), Ni, Fe, Mn, oraz F-. Podstawowym czynnikiem stwarzającymi zagrożenie jest Cr(VI).
Spawanie stali drutami proszkowymi. Stwierdzono występowanie w powietrzu tlenków Fe, Mn, Cr, Ca, Ni, Cu, Al, Ba oraz F-. Podstawowymi czynnikami stwarzającymi zagrożenie są mangan i zapylenie ogólne.
Spawanie gazowe. Podstawowymi czynnikami stwarzającymi zagrożenie są tlenki azotu.
We wszystkich badanych procesach spawalniczych stwierdzono emisją tlenku i ditlenku azotu, tlenku i ditlenku węgla oraz ozonu. Stężenia emitowanych gazów znajdowały się na niskim poziomie, nie stwarzającym zagrożenia dla zdrowia. W sporadycznych przypadkach zanotowano przekroczenie NDSCh dla ozonu i tlenków azotu ” źródło: http://archiwum.ciop.pl/15828.html artykuł o BHP spawacza
Rozwiązaniem problemu zapylenia jest zastosowanie zarówno środków ochrony indywidualnej jak również dobranie odpowiedzniego odciągu spawalniczego. Ogólnie istnieje kilka metod odbioru pyłów powstałych w procesach spawalniczych, a o zasadach doboru rozwiązań zapraszam do zapoznania się z naszym blogiem o tym właśnie temacie – kliknij tu. Poszczególne rozwiązania mogą się różnić nie tylko wydajnością ale również zużyciem energii czy kosztami eksploatacyjnymi. Ważnym aspektem jest też komfort spawacza. Nie zawsze zastosowanie układów opartych o ramiona spawalnicze jest najwłaściwszym wyborem. Ważne jest również uwzględnienie korzyści wynikających z filtracji i powrotu oczyszczonego powietrza. Najprostsze rozwiązania, a więc ramiona spawalnicze bez systemu filtracji są korzystne cenowo, jednakże mogą się okazać bardzo nieekonomiczne jeśli uwzględnimy utratę ciepła i potencjalny wzrost kosztów ogrzewania. Systemy filtracji dodatkowo są też bardziej przyjazne dla otoczenia spawalni. Bardzo wygodnym i jednocześnie skutecznym rozwiązaniem może być zastosowanie wieży spawalniczej. Jeżeli zastanawiasz się nad doborem rozwiązania zapraszam do bezpośredniego kontaktu.
Z uwagi na fakt iż spawacze zazwyczaj wykonują również czynności związane ze szlifowaniem elementów spawanych, problem zapylenia dotyczy również dotyczy ich. Pyły powstałe w tym procesie są również toksyczne a dodatkowo podczas tego procesu powstaje sporo iskier. Stanowi to szereg zagrożeń nie tylko wynikających z zapylenia układu oddechowego, ale również stanowi to oczywiste niebezpieczeństwo dla oczu. Aby poprawić bezpieczeństwo podczas prac szlifierskich, poza ochroną oczu i skóry bardzo użyteczne jest zastosowanie któregoś z poniższych rozwiązań:
- Odciągu spawalniczego z możliwością odbioru iskier – systemu posiadającego separator iskier
- Stołu szlifierskiego – istnieją rozwiązania posiadające własny system filtracji
- Stołu szlifiersko-spawalniczego – umożliwia zarówno prace spawalnicze jak również szlifierskie na stanowisku
Promieniowanie optyczne
Ten niebezpieczny dla zdrowia czynnik często jest niewłaściwie oceniany. Podobnie jak czynniki chemiczne stwarza on zagrożenia nie tylko dla samego spawacza ale również dla osób pracujących w otoczeniu stanowiska spawalniczego. Zanim jednak omówię różnice w sposobach ochrony obu grup osób znajdujących się na spawalni, parę słów o tym czym w zasadzie jest promieniowanie optyczne i jakie skutki dla zdrowia powoduje. Promieniowanie to wytwarzane jest we wszystkich rodzajach procesów spawalniczych jednak jest go najwięcej przy spawaniu elektrycznym. Z uwagi na popularność tych metod oznacza to że problem jest powszechny. Większość osób myśli tylko o wyłącznie oślepiającym świetle towarzyszącym spawaniu i jego oddziaływaniu na oczy. Problem w tym że nie wszystko widać gołym okiem. Promieniowanie optyczne dzielimy na trzy grupy:
- Nadfioletowe – negatywnie oddziałuje na oczy i skórę
- Widzialne – negatywnie oddziałuje na oczy
- Podczerwone – negatywnie oddziałuje na oczy
Zgodnie z obowiązującymi przepisami BHP spawacza pracodawca ma obowiązek cyklicznego pomiaru promieniowania optycznego na stanowiskach spawalniczych.
Tak jak wspominałem wcześniej BHP spawacza i osób znajdujących się w jego otoczeniu wymaga zastosowania kilku produktów środków ochrony. Przede wszystkim należy zabezpieczyć samego spawacza. W tym celu niezbędna jest maska spawalnicza chroniąca jego oczy. Dodatkowo koniecznie należy zastosować profesjonalny ubiór spawalniczy – unikamy w ten sposób narażenia skóry na promieniowanie. Problem promieniowania nie dotyczy tylko samej osoby wykonującej prace spawalnicze ale również innych osób znajdujących się w jego bezpośrednim otoczeniu. W tym celu należy się zaopatrzyć w kotary ochronne lub mobilne ścianki spawalnicze które zabezpieczają przed przedostaniem się promieniowania poza stanowisko.
BHP spawacza – pozostałe czynniki niebezpieczne:
Pożar
W czasie prac spawalniczych zawsze występuje ryzyko poparzenia lub pożaru.W literaturze znaleźć możemy jednoznaczne zapisy iż prace spawalnicze zawsze są pracami niebezpiecznymi pożarowo. Podczas procesu powstaje wysoka temperatura, co w zetknięciu z materiałami łatwopalnymi może wywołać pożar. Aby zabezpieczyć stanowisko i poprawić BHP spawacza konieczne jest wyposażenie stanowiska w gaśnice oraz koc spawalniczy. Koce spawalnicze pomagają zabezpieczyć łatwopalne elementy otoczenia spawacza ( na przykład w sytuacji gdy spawanie nie odbywa się w specjalnie do tego celu przygotowanym pomieszczeniu), jak również są użyteczne jako ochrona człowieka podczas pożaru lub środek gaśniczy – koc może odciąć dopływ tlenu do palącego przedmiotu. Bardzo ważne z punktu BHP spawacza jest przestrzeganie procedur bezpieczeństwa. Ogólnie przy wykonywaniu prac niebezpiecznych pożarowo należy:
- zabezpieczyć przed zapaleniem materiały palne
- jeżeli w pomieszczeniu występują opary wybuchowe, ciecze lub gazy łatwopalne, można prowadzić prace spawalnicze jeśli ich stężenia nie przekraczają 10% dolnej granicy wybuchowości dla określonej substancji.
- posiadać na miejscu wykonywanych prac sprzęt umożliwiający likwidacje źródeł pożaru
- po zakończeniu prac poddać kontroli miejsce w którym były one wykonywane
- używać wyłącznie sprzętu sprawnego technicznie i zabezpieczonego przed możliwością wywołania pożaru.
Porażenie prądem
W ocenach ryzyka zawodowego i w opracowaniach dotyczących BHP spawacza przeczytać możemy, że istnieje realne zagrożenie porażenia prądem. Źródłem bezpośrednim są oczywiście spawarki oraz inne urządzenia elektryczne. Głównym sposobem zabezpieczenia jest oczywiście dbałość o maszyny, elektronarzędzia i wszelkie elementy instalacji elektrycznej z jakimi ma kontakt spawacz. Powodem wypadku może być na przykład uszkodzony przewód elektryczny którego osłona przypadkowo zostanie nacięta.
Hałas
Hałas jest najpowszechniej występującym w przemyśle czynnikiem szkodliwym. Jego negatywne oddziaływanie dotyczy oczywiście również stanowiska spawalniczego. Wystarczy kilkuminutowa wizyta w dowolnej spawalni w czasie jej pracy, aby zauważyć jak dużo w otoczeniu spawacza jest źródeł hałasu. Mogą to być różnorodne źródła zaczynając od maszyn takich jak prasy krawędziowe, szlifierki kątowe kończąc na narzędziach takich jak zwykły młotek. Oddziaływanie hałasu powoduje uszkodzenia narządu słuchu, może powodować osłabienie, ból głowy, nudności, poczucie strachu, zaburzenia rytmu pracy serca czy obniżenie ciśnienia krwi. Aby ograniczyć negatywne oddziaływanie hałasu należy zastosować środki ochronne. Najbardziej oczywistym wyborem i niezbędnym wyposażeniem są oczywiście słuchawki ochronne. Poza tym warto również zaopatrzyć się w ścianki działowe z materiałów dźwiękochłonnych lub całe zabudowy kabin dźwiękochłonnych.
Wymogi dotyczące pomieszczenia spawalni
Zgodnie z obowiązującymi przepisami spawanie powinno odbywać się w specjalnie do tego przeznaczonym i przygotowanym pomieszczeniu lub w części takiego pomieszczenia. Miejsce w którym znajdują się stanowiska spawalnicze nazywamy spawalnią. Zgodnie z przepisami BHP spawacza należy wprowadzić do spawalni która spełnia następujące wymogi:
- Pomieszczenia powinien mieć co najmniej 3,75 m wysokości.
- Na każde stanowisko spawalnicze powinno przypadać co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi. Oznacza to że w tym polu nie mogą stać np. urządzenia i sprzęt spawalniczy.
- Na każdego pracownika powinno przypadać co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia, niezajętej przez urządzenia i sprzęt.
- Powinno się zapewnić dostateczne oświetlenie naturalne, a gdy jest to niemożliwe oświetlenie sztuczne.
- Należy zapatrzeć pomieszczenie w system odpylania dostosowany do warunków pomieszczenia oraz cechujący się skutecznością.
- Podłoga spawalni musi być wykonana z materiałów niepalnych.
Komfort pracy spawacza – dlaczego warto zainwestować ?
Warto zainwestować w poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy, ponieważ daje to kilka wymiernych korzyści. Pierwszą z nich jest poprawa wizerunku firmy. Każdy biznes opiera się na sprzedaży swoich produktów i usług klientom. Ich poczucie bezpieczeństwa podczas robienia z Państwem interesów może być dla nich równie ważne jak cena czy termin. Klienci albo ich pracownicy w większości przypadków będą odwiedzać waszą firmę i ją ocenią po tym co zobaczą. Gdy widzą porządek, dobry sprzęt i odczuwają przyjemną atmosferę na pewno będą lepiej oceniać Państwa biznes. Drugim powodem jest obniżenie kosztów związanych z rotacją pracowników. Częste zmiany w składzie osobowym powodują konieczność poświęcania czasu i środków na rekrutacje. Trzecią korzyścią jest poprawa morale zespołu. Pracownicy chętniej będą pracować w zorganizowanym środowisku. Kolejną czwartą korzyścią jest zwiększenie wydajności pracy poprzez zminimalizowanie ryzyka wypadków. Przerwy spowodowane nagłymi zdarzeniami są dużą niedogodnością zwłaszcza jeśli mamy napięty harmonogram prac. Piąta korzyść to dłuższa żywotność elementów wyposażenia zakładu. Z jednej strony zniwelowanie zapylenia spowoduje że drobiny powstałe w procesie produkcji nie będą zanieczyszczać maszyn co może powodować awarie, z drugiej strony w uporządkowanym środowisku zawsze bardziej chce się o porządek dbać. Na koniec szósta korzyść – realnie poprawia się zdrowie ludzi. W pracy spędzamy sporą część życia i szkoda by ten czas niszczył bez potrzeby nasze zdrowie i osób w naszym otoczeniu.
EXPERA – co możemy dla Ciebie zrobić
Nasza firma zajmuje się wyposażania związanego z poprawą bezpieczeństwa. Świadczymy szereg usług wspierających biznes naszych klientów. W artykule wymieniliśmy sporo elementów wyposażenia spawalni. Zapewne wiele osób pomyśli że taka inwestycja w BHP spawacza może dać wymierne korzyści, jednak brakuje środków na finansowanie takiej inwestycji. Nasza firma pomaga również uzyskać dofinansowanie na poprawę bezpieczeństwa.
Zapraszamy do kontaktu: tel 787 019 756
Jakub Szewczyk
źródła: Strona internetowa Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, ” BHP w praktyce” Bogdan Rączkowski, “Ocena ryzyka zawodowego” Wydawnictwo Wiedza i Praktyka Sp. Z O.O.